Ավելորդ մարդիկ

Երբևէ ձեզ ավելորդ զգացել եք? Ես` այո. մի անգամ գնացել էի մի համերգի, որը "հեչ ինձ համար չէր": Զզվելի զգացում է: Սեփական "ես"-ը ստորացնող զգացում է: Լինել մի տեղ, որտեղ դու սպասված չես, ցանկալի չես, պարզապես տեղին չես:
Լինել ավելորդ համերգին...
Լինել ավելորդ երեկույթին...
Լինել ավելորդ ակումբում...
Լինել ավելորդ բուհում...
Լինել ավելորդ կյանքում..չէ, այս մեկը ես բացառում եմ: Կյանքում բոլորն իրենց տեղերն ունեն, բոլորը վաղուց նոր արդուկված ու ծալված սրբիչների պես դարսված են համապատասխան դարակներում: Միայն..ոչ բոլորը դա գիտեն:

Երբ մեկն իրեն մի տեղ ավելորդ է զգում, ու փորձում է փախչել այդտեղից իրավիճակը շտկելու համար, շատ լավ է: Իսկ երբ իրենք` ավելորդները, չեն էլ կռահում իրենց` ավելորդ լինելը, սարսափելի է:
Ավելորդ մարդիկ իդեաական տարբերակում իրենք պետք է գնան իրենց չպատկանող վայրից, իսկ երբ դա իրենց չի հաջողվում, օգնել է պետք:
Տեղ չպիտի ունենան ավելորդ մարդիկ այնտեղ, որտեղ ավելորդ են: Փոխարենը թող գնան ու փառք վայելեն այնտեղ, որտեղ իրենց տեղն են:

Կրթությունը անվերջ գործընթաց է

«Անկախ տարիքից` յուրաքանչյուր մարդ պիտի կրթություն ստանալու և զարգանալու հնարավորություն ունենա, քանի որ հմտությունները շատ արագ հնանում են», -  մի առիթով ասել է Գերմանիայի ժողովրդական բարձրագույն դպրոցների միության հայաստանյան մասնաճյուղի ղեկավար, մեծահասակների կրթության ասոցիացիայի անդամ Նազարեթ Նազարեթյանը:

Դե, իմ կարծիքով, իրականում հմտությունները չեն հնանում, այլ նորերը ձեռք բերելու պահանջն է թարմացվում, ու այսօր լավ հաշվապահ լինելու համար բավարար չէ, որ փորձ ունենաս այդ ոլորտում, պետք է նաև կարողանաս առցանց ներկայացնել հաշվետվությունները, կիրառել էլեկտրոնային ստորագրություններ, բլանկերի ձևեր և այլն և այլն: Իսկ լավ դասախոսներն էլ, հատկապես լեզու դասավանդողները վաղուց են անցել առցանց պարապմունքների, որն ի միջի այլոց, մեծապես նպաստում է իրենց տարիքից և հասարակական կարգավիճակից «նեղվող»  մեծահասակների կրթությանը: Շատերն էլ անցել են համակարգչային տեխնոլոգիաների կիրառմանը` դասերը բուհերում ավելի ինտերակտիվ դարձնելու նպատակով:
Այո, բոլորն էլ ստիպված են ժամանակին համընթաց քայլել և իրենց մասնագիտական հմտությունների մակարդակով համապատասխանել ժամանակակից աշխարհի պահանջներին: Ստացվում է, որ ոչ միայն մեծահասակները պետք է անընդհատ նոր գիտելիքներ ձեռք բերեն, այլև հենց իրենց սովորեցնողները, անգամ այն պարագայում, երբ նրանք երկար տարիներ շարունակ դասավանդել են այդ առարկան և բավական հմտացել իրենց գործում:

Մեր երկրում մեծահասկաների կրության հետ կապված խնդիրներին պետական մակարդակով առաջին անգամ անդրադարձ կատարվել է 2009 թ-ին կառավարության կողմից ընդունված համախատասխան հայեցակարգով: Կրթության եւ գիտության նախարար Արմեն Աշոտյանի բնորոշմամբ` սա առաջին փաստաթուղթն էր, որ թույլ տվեց այս խնդրի համար բացել իրավական լուծումների դռները: Նախարարը չի բացառում նաեւ որ առաջիկայում ոլորտին առնչվող օրենք ընդունվի: Սակայն սա դեռ չի ապահովում մտահղացումների իրականացմանը. հայաստանցի մեծահասակներից շատ քչերն են այնուամենայնիվ նորից իրենց «դպրոցական» զգում առանց կաշկանդվելու: Եվ նրանց մխիթարելու է գալիս պարոն նախագահի հետևյալ միտքը. «Համաշխարհային լավագույն կրթական փորձը ապացուցում է, որ ցկյանս կամ մեծահասակների կրթությունը կրթական համակարգի անբաժանելի մասն է, որը թույլ է տալիս ապահովել աշխատաշուկայի պահանջներին համահունչ աշխատուժի վերապատրաստում, նաև հնարավորություն է ընձեռում քաղաքացիներին կատարելագործվել ու պահանջված գզալ»:

Դե ինչ, սիրելի մեծահասակներ, մի կաշկանդվեք, երբ ստիպված եք, կամ որ ավելի հաճելի է, ստիպված չեք, բայց հետաքրքրված եք ձեր հմտություններն ու գիտելիքները թարմացնելով. սովորելը միայն դպրոցականների և ուսանողների պարտականություն-առաքելությունը չէ. դա բոլորիս` դեպի բարեկեցիկ և հետաքրքիր ապագա գնալու, զարգանալու միակ եղանակն է, և կրթությունը` որպես գործընթաց, վերջ չունի. կրթությունը անվերջ գործընթաց է:

Մինչև մահ...

Ինչ ենք անում մինչև մահ?

Սովորում ենք..սովորում ենք ապրել և սովորում ենք, որ ապրենք: Որ լավ ապրենք:
Սովորում ենք միշտ, անգամ հաճախ մեր կամքից անկախ, ու դա հիասքանչ է:
Սովորելը զարգանալու նախապայմանն է. իսկ եթե չենք զարգանում, էլ ինչու ենք ապրում:

Ես սիրում եմ, երբ տեսնում եմ անգլերեն սովորող "տյոտյաներին" ու "ձյաձյաներին", որոնց թիվը,  բարեբախտաբար, գնալով աճում է: Հաճելի է տեսնել, թե ինչպես է թոշակի անցած տատիկը թոռնիկին դասերում օգնելիս կրկին սովորում մոռացածը: Ավելի հաճելի է, երբ մի նստարանի ոմտ իրար կողքի նստում են 16 և 61 տարեկան ուսանողները..բայց այդպիսի բան մեր երկրում ես չեմ տեսել:
Արտասահմանում ընդունված է նորմալ ընդունել մեծ տարիքում նոր մասնագիտություն կամ անգամ առաջին մասնագիտություն ձեռք բերող մարդկանց, իսկ մեզ մոտ` ոչ: Բայց տեսնելով "եվրոպական ստանդարտների" ինտենսիվ ներթափանցումը և ադապտացումը մեր երկրում, կարող եմ հուսալ, որ այդ օրը հեռու չէ:
 Ուղղակի դժվար կլինի, քանի որ անգամ հասարակական տրանսպորտում գիրք կամ ամսագիր ընթերցող ուղևորին այնպես են նայում, կարծեղ այդ "գիտունիկը" Լուսնից հենց նոր իջավ մեր մոլորակ: Այդպիսի հայացքով Լոնդոնում նայում են այն ուղևորին, ով առանց 'կարդալիքի" է տրանսպորտ նստել: Ի միջի այլոց, տրանսպորտում միայն գրքում կարդացածը չէ, որ մեզ կրթում է: Անգամ լիքը ավտոբուսում անհարմարավետ երթևեկելիս մենք այնքան բան ենք սովորում.սովորում ենք մի կերպ կանգնել ու չուշաթափվել, չխեղդվել ու ջղայինների հետ կռիվ չանել, սովորում ենք հանդուրժել ու զիջել: Քիչ բան է?

Ախ, այդ ժամանակը...

Հարաբերականության տեսության օրինակը մեզ բացատրելիս մեր ֆիզիկայի ուսուցիչն ասում էր, որ երբ սիրուն աղջկա/տղայի կողքին ենք նստած ու իր հետ զրուցում ենք, մեզ մի ժամը մի րոպե է թվում, իսկ մի րոպեն մի ժամ է թվում, երբ չուզենալով դաս ենք անում: 

Բայց ես հիմա չեմ պատրաստվում հարաբերականության տեսությունը քննարկել:

Ես ժամանակի մասին եմ ուզում գրել..և հուսով եմ, որ ժամանակս կհերիքի, որ գրեմ, ձեր ժամանակն էլ կհերիքի, որ կարդաք:

Վերջերս կարծես ինձ անհայտ մի նախախնամությամբ ամեն ինչ, ինչ լսում եմ ու տեսնում, ժամանակի մասին է. ժամանակի մասին ֆիլմ գիտեցի անցյալ շաբաթ օրը, գիրք եմ կարդում ժամանակի մասին, հեռուստացույցով վավերագրական ֆիլմեր են ցույց տալիս ժամանակի մասին, կարդացածս հոգվածներն էլ միայն ժամանակի կառավարման, տնտեսման մասին են...Սա քիչ էր, ընկերներս էլ են սկսել միայն ու միայն ժամանակի մասին խոսել ինձ հետ. կարծես միայն դա է աշխարհում իրենց հետաքրքրում:

Ժամանակն իրոք ամենամեծ կապիտալն է, որ բոլորս ի ծնե ունենք: Միակ կապիտալն է, որ մեզ անվարձահատույց է տրվում: Անվարձահատույց? Իրոք? Սա, իհարկե, վիճարկելի դրույթ է: 

Իսկ ինչ պետք է մենք անենք, որպեսզի հնարավորինս շատ ժամանակ ունենանք? Վազենք? Դանդաղենք?

Իսկ մեզ իրոք պետք է այդ "շատ ժամանակը"? Մենք դրա կարիքն ունենք...երբ չենք հասցնում մեր գործերը...իսկ երբ հասցնում ենք ոչինչ չհասցնել...մեզ ժամանակ պետք է ավելին չհասցնելու համար?

Ժամանակից վախենում եմ...չեմ ուզում, որ այն շատ լինի նրանց համար, ում պետք չէ, ու քիչ լինի նրանց համար, ում այն երբեք չի բավարարում:

Վերջերս մի մարդու գրածն էի կարդում. նրան ասել էին, որ ապրելու մի քանի ամիս է իրեն մնացել. անբուժելի հիվանդությունը քայքայում է իր օրգանիզմը, ու նա գրում էր, թե ինչպես է օգտագործում իր ժամանակը, այդքան քիչ ժամանակը, այդքան թանկ ժամանակը: Պարզվում է, որ նա անում է այն, ինչ միշտ ուզեցել է, ու չի արել: Չէ, Լաս Վեգաս չի գնացել: Ու ոչ էլ Լոնդոնում թագուհու հետ թեյ է խմում: Նա ներողություն է խնդրել իր բոլոր սխալների համար համապատասխան մարդկանցից, այցելել է բոլոր հեռու ու մոտ բարեկամներին ու հաշտվել է նախկին կնոջը կորցնելու մտքին ու վերջինիս մի մեծ զամբյուղ ծաղիկներ է ուղարկել..հենց այնպես...Ու էլի բարի ու բարի արարքներ:

Ժամանակը թանկ է: Չէ, նկատի չունեմ միայն ժամավճարով աշխատող մարդկանց- խոսքը, իհարկե, մարմնավաճառուհիների մասին չէ- ժամանակը ավազի պես է, որքան սեղմում ենք ձեռքներումս, այնքան մատների արանքով սահում կորչում է: 

Ժամանակը տնտեսելու համար պետք չէ շտապել այն խնայելու նպատակով:

Իսկ ժամանակի մասին մտորելու վրա ժամանակ ծախսելը արդեն իսկ ժամանակի վատնում է թվում: 

Թե չէ?

 Չգիտեմ: 

Եթե այո, կներեք, որ ձեզանից խլեցի այս թանկարժեք ու թանկագին 6-7 րոպեն, իսկ եթե ոչ, խմդրում եմ գրել ձեր կարծիքներն այս հարցի շուրջ. ինձ համար կարևոր է յուրաքանյչյուրիդ կարծիքը: 

Շնորհակալ եմ:

Հ.Գ. Պարզապես արժևորենք ժամանակը, երևի:

Սովորել սովորելու կարևորության մասին

Լենին պապին հորդորում էր «Учиться, учиться, учиться»,  հայտնի ասացվածքն ասում է «Учиться никогда не поздно», իսկ մենք` երիտասարդներս շարունակում ենք համալսարանը համարել պարտադիր այցելության վայր` հաճախ մոռանալով այցի սկզբնական և ամենակարևոր նպատակի մասին:

Ինչպես գիտենք, կրթությունը կարևոր է որպես մասնագետ կայանալու համար: Բայց միայն ուսումնական պլանի առարկաները յուրացնելով` լավ մասնագետ չես դառնա: 

Պետք է սովորես սովորել ուսյալներից: 

Պետք է կարողանաս օգտվել ճիշտ աղբյուրներից: 

Պետք է կարողանաս փոխառել ոլորտում հաստատվածների փորձը, նույնն է, թե սովորես իրենց սովորածը սովորել:

Սովորելը միշտ մեծ պատիվ է եղել բանիմաց մարդկանց համար: Հնուց ի վեր գրաճանաչությունը մեծ առավելություն է եղել: Եվ այսօր, երբ մարդիկ դրա հանարավորությունն ունեն, բոլորն են տառաճանաչ: Հատուկ ծրագրավորված մեր հասարակությունում ծնողները գիտեն, որ երբ իրենց զավակը բոլորի իր 5 տարին, պիտի սկսեն հարմար դպրոց գտնեն, ուր պարտաճանաչ կամ ոչ այնքան 12 տարի շարունակ  հաճախելուց հետո  իրենց` արդեն միջնակարգ կրթություն ստացած դեռահաս-երեխան պետք է բուհ ընդունվի: Դա պարտադիր է: Այլ կերպ էլ ո՞նց: Իսկ բուհը սիրելով թե ոչ այնքան ավարտելուց և գիտելիքների շտեմարանը հարստացնելուց կամ նույն ծավալով թողնելուց հետո արդեն «տեսնենք` ոնց էրեխեն կուզի»: 

Այսինքն` սկզբունքորեն ցանկալի է գիտնական-զավակ ունենալը, բայց դե «էդքան սովորե՞լ կլնի»: Իհարկե` ոչ: Հետո «երեխա»- յին ձերդ գերազանցություն ԽԾԲ-ն կտեղաորի «նորմալ գործի» ու նա կսկսի փող վաստակել, օրինակ` որպես վարկային բաժնի մասնագետ աշխատելով` բազային բանասիրական կրթության «նախապայմանով», անգլերենի և համակարգչի լավ իմացությամբ: Դե իհրակե:

Իսկ, ասենք, այնպիսի մանրուքնե՞ր, ինչպիսիք են զանազան սեմինարներն ու թրեյնինգները, որոնք, բարեբախտաբար, ավելի ու ավելի հաճախ են կազմակերպվում մեր փոքրիկ պետության մեծ մասանգետների համար: 

Չէ´, դա անբանների գործն է. ազատ ժամանակ ունեն, թող գնան «մարդամեջ», շփվեն...

Իսկ այն, որ երթուղայինում քեզ իր հայացքով տեղդ պապիկին զիջել հորդորող տիկինը կարող է քեզ կրթել, քանիսի՞ մտքով է անցել: 

Քանի՞սն են գիտակցել, որ երբ իրենց փոքրիկ եղբոր հետ խանութ են մտնում ու տեսնում են կաթնամթերքի բաժնի հերթը,  ու ոչ թե «Նազիկ տոտային» խնդրում են իրեն շտապ «մի հատ սմետան» տալ (կարծես աշխարհը դադարել է պտտվել, ու միայն թթվասերի հրատապ առաքման դեպքում կշարժվի տեղից) , այլ լուռ գալիս կանգնում է բոլորից հետո և համբերատար սպասում են իրենց հերթին,  կրթում են իրենց փոքր եղբորը:

Կրթելը միայն ուսումնական հաստատությունների մենաշնորհը չէ: 

Դադարել ակնկալել?

Շարունակելով նախորդ թեման` կուզեմ ասել, որ անհնար է ապրել առանց ակնկալելու: Դա իմ կարծիքն է: Միգուցե ինչ-որ մեկին դա հաջողվում է: Ինձ ` ոչ: Ու դա բնավ չի վկայում այն մասին, թե ես իբր պակաս բարի եմ, կամ պակաս նվիրվող: Ամենևին էլ ոչ:

 Քանի որ շատ լավ գիտեմ, որ հարաբերությունները կառուցված են փոխադարձ շահերի վրա, ու թող ոչ ոք հրեշտակի թևիկներ չհագնի ու ինձ հակառակում չհամոզի: Ես վստահ եմ. եթե մեկը մյուսին չի կարող որևէ հարցում օգնել, նրանք երբեք չեն ընկերանա:

Քննարկման ուրիշ հարց է, որ ոմանք անպիսի մաքուր ու բարոյական շահ են ակնկալում դիմացինից, ինչպիսին են սերը, հարգանքը, ուրադրությունը, ջերմությունը: Դա բնական է: Դա նորմալ է: Դա բարոյական է: Դա մարդկային է:

Իսկ այն հարաբերությունները, որոնք հիմնված են այն հանգամանքի վրա, որ մեկը կարող է մյուսին ֆինանսական օգնություն տրամադրել` ի պատասխան միասին անցկացրած ժամանակի...այ դա հենց էլ մարդու` ինքն իրեն վաճառելն է: Գիտենք, թե ովքեր են իրենց "սերը" վաճառում:

Բայց, այնուամենայնիվ, ուզում ենք դա, թե չէ, գիտակցում ու ընդունում ենք դա, թե չէ, մենք միևնույն է ակնկալում ենք: 

Դա նման է նամակ գրելուն.երբ մենք մեկին սիրում կամ հարգում ենք, մենք նրան անտեսանելի "նամակ ենք գրում": Կախված մեր զգացմունքից հասցեատիրոջ հանդեպ` նամակի բովանդակությունը տարբեր է լինում, բայց նամակ միշտ էլ գրում են պատասխան ստանալու սպասումով:

Ակնկալում ենք միշտ, ակնկալում ենք բոլորից, ովքեր մեզ համար կարևոր են ու թանկ: Համենային դեպս` ես դա հասկացել ու ընդունում եմ, չնայած` մեծ դվարությամբ հասա սրան:

Ուրեմն` ուզում եմ, որ դադարենք նյութական և հասարակական ակնկալիքներից, այլ միայն սեր ու ուշադրություն ակնկալենք միմյանցից:

Բայց դե, ուզենք դա, թե չէ, կյանքը ծառայությունների բանկ է, որում մենք ավանդներ ենք ներդնում ու վարկեր վերցնում` միջանձնային հարաբերությունների հարթության վրա:

Պատասխան եմ ուզում

Ինձ համար կարևոր մի մարդ ինձ միշտ նախատում է, որ ես միջանձնային հարաբերություններում միշտ պատասխանի ակնկալիքով եմ առաջնորդվում: Ես էլ մի անգամ խիզախությունս բուռս հավաքեցի ու խոստովանեցի, որ դա իրոք այդպես է; Դե հա, ես այդպիսին եմ: Երևի շատ վատ է, բայց երբ ես սեր ու ջերմություն, ժամանակ ու հոգատարություն եմ նվիրում մեկին, ես սպասում եմ, որ ինքն էլ ինձ է նվիրելու;
Իսկ նա ասում է, որ դա սխալ է:
Հա, տսականորեն սխալ է: Պետք է` լավություն անել, ու մոռանալ..ես դա գիտեմ..շատ եմ լսել...Աստվածաշնչում էլ եմ կարդացել տենց մի միտք, եթե չեմ սխալվում: Բայց ախր ոնց...
Եթե ես դադարեմ մեկից մի բան ակնկալել ես կդադարեմ նրան իրոք սիրել: Եվ այն, որ երբ ես մի կտոր սեր եմ տալիս մեկին ու սպասում եմ նրա պատասխան մի կտոր սիրուն բնավ չի նշանակում, որ ես առանց հենց այդ կտոր սիրո չեմ կարող, չէ: Ուղղակի բոլոր նորմալ մարդկանց պես ես սիրում եմ հասկացված, սիրված ու գնահատված լինել: Իսկ երբ դիմացինս ինձ ցույց չի տալիս, որ ես իր համար թանկ եմ...

Մի խոսքով, մարդիկ, ում ես նվիրել եմ իմ սերն ու ջերմությունը, ու ով չի պատասխանել ամբողջ ծավալով...Վերադարձրեք իմ վատնած ռեսուրսները, ես դրանց կարիքն ունեմ: Կան մարդիկ, որքեր դա գնահատում են: Կան մարդիկ,ում դա պետք է:

Սիրում եմ աշունը

Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում եմ օդում:
Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հանդիպելու:
Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հետ հանդիպելու, ու դու զանգում ես, որ հարցնես, թե որտեղ եմ հասել:
Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հետ հանդիպելու, ու դու զանգում ես, որ հարցնես, թե որտեղ եմ հասել, ու ես խաբում եմ, թե նոր եմ տանից դուրս եկել:
Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հետ հանդիպելու, ու դու զանգում ես, որ հարցնես, թե որտեղ եմ հասել, ու ես խաբում եմ, թե նոր եմ տանից դուրս եկել, բայց իրականում քո մեջքի հետևում եմ լինում:
Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հետ հանդիպելու, ու դու զանգում ես, որ հարցնես, թե որտեղ եմ հասել, ու ես խաբում եմ, թե նոր եմ տանից դուրս եկել, բայց իրականում քո մեջքի հետևում եմ լինում, ու դու փնթփնթում ես` թե "չէիր կարող արագացնել":
Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հետ հանդիպելու, ու դու զանգում ես, որ հարցնես, թե որտեղ եմ հասել, ու ես խաբում եմ, թե նոր եմ տանից դուրս եկել, բայց իրականում քո մեջքի հետևում եմ լինում, ու դու փնթփնթում ես` թե "չէիր կարող արագացնել", ու ես ներողություն եմ խնդրում, բայց դու միևնույն է ջղայնանում ես:
Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հետ հանդիպելու, ու դու զանգում ես, որ հարցնես, թե որտեղ եմ հասել, ու ես խաբում եմ, թե նոր եմ տանից դուրս եկել, բայց իրականում քո մեջքի հետևում եմ լինում, ու դու փնթփնթում ես` թե "չէիր կարող արագացնել", ու ես ներողություն եմ խնդրում, բայց դու միևնույն է ջղայնանում ես ու անջատում հեռախոսը` գրեթե բղավելով, որ "ՍՊԱՍՈՒՄ ԵՍ ՉԷ?"

Սիրում եմ, երբ տերևները վազվզում են օդում, իսկ ես վազում եմ քեզ հետ հանդիպելու, ու դու զանգում ես, որ հարցնես, թե որտեղ եմ հասել, ու ես խաբում եմ, թե նոր եմ տանից դուրս եկել, բայց իրականում քո մեջքի հետևում եմ լինում, ու դու փնթփնթում ես` թե "չէիր կարող արագացնել", ու ես ներողություն եմ խնդրում, բայց դու միևնույն է ջղայնանում ես ու անջատում հեռախոսը` գրեթե բղավելով, որ "ՍՊԱՍՈՒՄ ԵՄ ՉԷ?, ու հենց ամբողջ ուժով ընկնում ես խեղճ նստարանի վրա, որը մեղավոր չէր, որ ես քեզ խաբում էի, ես հետևից ամուր-ամուր գրկում եմ քո թիկունքը ու շշնջում` 'Սիրում եմ աշունը...Շոպենի դո դիեզ մինոր վալսը...շոկոլադ..մեկ էլ` ՔԵԶ":

Ամառային տրամադրություն. թարմացրեք էկրանի նկարները...

Նայում եմ քեզ

Ես նայում եմ քեզ, նայում եմ,թե դու ոնց ես նայում մարդկանց, ընկերներիդ, փաստաթղթերիդ, մեքենայիդ ղեկին, հեռախոսիդ էկրանին, ծնողներիդ, երկինք, ինձ...Ես նայում եմ քեզ ու հասկանում եմ, որ դու ամենագեղեցիկն ես, որ աչքերս կարող են տեսնել. սիրում եմ նայել քեզ, երբ աշխատում ես, սիրում եմ նայել քեզ, երբ նվագում ես, սիրում եմ նայել քեզ, երբ ինձ ես նայում, սիրում եմ նայել քեզ, երբ դու նյարդայանանում ես, որ անվերջ քեզ եմ նայում: Սիրում եմ նայել, թե ինչպես ես հայացքդ բարձրացնում երկինք ու ժպտում արևին, սիրում եմ նայել, թե ինչպես ես չուզենալով դուռը փակում հետևիցդ, սիրում եմ նայել, թե ինչպես ես ձեռքդ մեկնում, որ դուռը բացես ինձ համար, սիրում եմ նայել, թե ինչպես ես ամեն անգամ ինձ տեսնելիս ակնոցդ հանում, որ նայեմ աչքերիդ, հետո էլի դնում, որովհետև նյարդայնանում ես երկար ու ծանր հայացքիցս: Սիրում եմ նայել քեզ, սիրում եմ նայել աչքերիդ, սիրում եմ նայել ձեռքերիդ, սիրում եմ նայել շուրթերիդ, սիրում եմ նայել քեզ: 

Վատնելու մասին

Ասում են` վատնելը մեղք է: Ստացվեց` բոլորս մեղանչում ենք ամեն օր, օրը մի քանի անգամ:
Իրոք, բոլորս էլ վատնում ենք..մեր ժամանակը, մեր փողերը, մեր սերը, մեր ուշադրությունը, մեր հոգատարությունը, մեր գիտելիքներն ու աշխատանքը, այն ամենն, ինչի արժեքը մի պահ մոռանում ենք:

Երբեմն պառկում էի քնելու մեղքի զգացումով, որովհետև չզանգեցի մորաքրոջս, չտեսա ընկերոջս, չներեցի սխալվածին, չբարձրացրի ընկածը, չուզեցա այն, ինչից վախենում էի, մի խոսքով բաց թողեցի հնարավորությունը: Իսկ հնարավորությունները միշտ չեն լինում:
Վերջերս քնելուց առաջ ուրիշ բաների մասին եմ մտածում, ուրեմն քիչ եմ վատնում: Վատնելը մեղք է, քանի որ կյանքը կարճ է, բա, տխուր ավարտ..Աչքդ թարթում ես, կյանքդ անցնում է, իսկ դու այնքան հնարավորություններ ես վատնել` ալարելով ու վախենալով....

Արի խոսենք

Արի, նստիր դիմացս, արի խոսենք:
Նայիր աչքերիս, հայացքիս ծանրությունը վայելիր, զգա այն, ինչից փախչել ես այսքան ժամանակ: Ես քեզ շատ բան կասեի..կասեի այն ժամանակ, հիմա ոչինչ չեմ ուզում ասել: Գիտես` երբ մեկը տանում է քո ջերմությունն ու հոգատարությունը, դու քամված ես մնում: Քամված ես մնում այնքան ժամանակ, քանի դեռ մեկ ուրիշը չի տվել քեզ այն, ինչ տարել են քեզանից: Գիտես, դու իհարկե վատ մարդ չես, բայց ինձ համապատասխան չես. ես չեմ սիրում անբաններին, չեմ ներում թույլերին, ատում եմ ուրացողներին, զզվում եմ վատնողներից: Իսկ դու այդպիսինն ես: Թվում է, թե դու այնքան մեծ գործ ես անում, պատվելի, բայց դու անբան ես, անգործ, թույլ, սահմանափակ մարդ: Ինձ ցավ է պատճառում այժմ իմ կյանքում քո բացակայությունը, բայց դա ավելի հաճելի է, քան միակողմանի նվիրվածությունը: Դու էլ էիր ինձ նվիրված, բայց ինչ պատահեց? Ինչու պաղեցիր? Քեզ տարա իմ թշնամին? Նա, ով այդքան բարեհամբույր է իմ նկատմամբ, տարել է քեզ ինձանից? Նա քեզ ավելի հետաքրքիր է? Ավելի հաճելի? Դե ինչ, ուրեմն դու էլ կանցնես այն մարդկանց շարքը, ում ես ներում եմ, շարունակում եմ սիրել, բայց դադարում եմ անհանգստանալ ու նվիրվել:

Արի խոսենք, նստիր: Չես ուզում? Զբաղված ես? Ժամանակ չունես?

Չգիտեմ

Ես չեմ կարող հասկանալ, թե ինչու են բոլոր մարդիկ շեշտում, որ ամենաառաջնահերթն իրենց համար այն է, որ դիմացինն անկեղծ լինի իրենց հետ, բայց իրականում պատրաստ չեն ընդունել այդ անկեղծությունը: 

Ես չգիտեմ, թե ինչն է պատճառը, որ բոլոր տղաները հիանում են ինքնուրույն, ուժեղ և խելացի աղջիկներով, բայց նախընտրում են "լուրջ նպատակով" հարաբերություններ ունենալ հլու-հնազանդ, հիմար ու հեշտ համոզվող աղջիկների հետ:

Ինձ պարզ չէ. թե ինչու են հաճախ խելացի մարդիկ տառապում հիմարների պատճառով և/կամ համար:

Չգիտեմ ինչու են մարդիկ ավելի շատ սիրում ոչ թե նրանց, ոքեր իրենց են լավություն արել, այլ նրանց, ում իրենք են լավություն արել:

Իմ ուղեղում չի տեղավորվում, թե ոնց կարելի է պնդել, որ մեկը նախանձ չէ, երբ դա բնական հատկանիշ է, որով օժտված են բոլոր մարդ-արարածները:

Չեմ հասկանում` ինչու է p=3.14:

Ծնունդս Շնորհավոր

  Ես միշտ չեմ սիրել իմ ծննդյան նախօրյակը. դժվար է գիտակցել, որ մեկ տարի էլ գլորվեց անցավ ու ավելի դժվար էր խոստովանել, որ այնուամենայնիվ շատ բաներ, որ պլանավորել էի անել, չարեցի ինչ-ինչ պատճառներով: Այս տարի այլ է: Որովհետև այս տարի ես հաղթել եմ ժամանակին: Ամեն ինչ չէ, բայց շատ գործեր եմ արել, մեծ հաղթանակներ ունեմ թիկունքումս. ուստի հպարտ եմ ինձանով:
 Անցյալ տարի այս օրը Հռոմի փողոցներն էինք չափչփում մայրիկիս հետ, հետո գնացինք հրաշալի Ֆոնտանա դի Տրեվիի դիմացի ռեստորանում աշխարհի ամենահամեղ սպագետին ու գինին վայելեցինք: Ծննդյանս օրերից ամենաանմոռանալի էր հենց 20 ամյակիս օրը. ես այդ օրն ասացի "Մամ, ուզում եմ հենց հիմա հենց այստեղ մեռնել", չէ, դեպրեսիայի մեջ չէի, ուղղակի Սիքստինյան կապելլայում էի, ամենաթանկ մարդն էլ` կողքիս. ինչ վատ պայմաններ են փառավոր մահվան համար? Բայց դիմացա, տեսա հրաշքներ ու վերջնականապես որոշեցի աչքերս ապահովագրել: Իտալական տասնյակ քաղաքնում եղա ու մի լավ հարստցած` հոգեպես և ֆիզիկապես, վերադարձա տուն: Ընդունվեցի իմ ցանկացած երկու բուհերը, միաժամանակ երկու բուհում մագիստրատուրայում առկա ուսուցում ստանալու պատիվը ու պատիժը շատ մարդ չի հաղթահարել. ես այդ եզակիներից եմ, ու ի միջի այլոց, օրենքը պատժում է նման հանդգնության համար: բայց ես գոհ եմ, ու դա էլ բավարար չէր, սկսեցի աշխատել: Հպարտ եմ, որ քայլեր եմ անում լրագրության ոլորտում, մեծ պատիվ է լինել "Հայաստանի գիտական լրագրողներից" մեկը: Բացի այդ այս տարի մի կայք էլ թարմգանեցի մաիտրայից, որը ուտով պատրաստ կլինի արդեն: Ուրախ եմ: Եղա իմ ցանկացած երեք վայրերից երկուսում, մնում է Անի գնամ, Անիս տեսնեմ, ու չմեռնեմ: Շուշի..որքան էր սպասում, որքան հասունացա այդ 2 օրում, ինչքան բան հասկացա...
Տաթևն էլ ինձ ուրախացրեց, հրաշք վայրեր...
Լավ ընկերներ ձեռք բերեցի, լավ ընկերների կորցրի, եղբորս կորցրի ու հասկացա, որ իր մահից հետո իրեն գտա ու ինքը միտ մեջս է, կողքիս է, ուսիս է, ամենուր է...
Սիրում եմ իմ դասախոսներին. դասեր մի կողմ..իրենք ինձ ապրել են սովորեցնում, մարդկային հարաբերություններ են ցույց տալսի, սիրում եմ բոլորին, անչափ շատ եմ հարգում ու գնահատում:
Սիրում եմ ինձ` Լոնդոնում վերգտած: Պատահաբար ստացվեց ճանապարհորդությունս Լոնդոն: Հեչ ոգևորված չէի, մի տեսակ շշմած էի, չէի հասկանում` ուր եմ գնում ու ինչու:
Բայց հիմա հասկանում եմ, որ իմ սիրտը Սարոյանի սրտի լեռներից մի քանի հարյուր մետր ցածր անգլիական դաշտերում է: Ես ինձ գտա Լոնդոնում ու ես ինձ կորցրի Լոնդոնում: Հրաշք էր Լոնդոնը: Ինձ տվեց նաև լավ ընկերների` ի դեմս Գայանեի, Կարինեի, Սերգեի, Աիդայի և այլոց:
Նախորդ տարի ես հասկացա, թե ինչու են ինձ մկրտել հայ առաքելական եկեղեցում. իմ մեջ զարթնեց հայ առաքելական եկեղեցում մկրտված քրիստոնյան, ու դա միմիայն ավելի լավը դարձրեց ինձ:
Թևակոխում եմ քսանմեկերորդ տարիս ու գիտեմ` այս տարի ավելի լավ է լինելու, ավելի մեծաքանակ ու խոշոր են լինելու հաղթանակներս, ավելի ճիշտ շրջապատում եմ լինելու, ավելի երջանիկ եմ լինելու, ավելի իմաստուն եմ լինելու, լավ ընկերներ եմ ունենալու, մայրս ավելի առողջ ու հաջողակ է լինելու, կեսս էլ այսուհետ միշտ կողքիս է լինելու: Այսուհետ ավելի լավ է լինելու:
Ուզում եմ ներողություն խնդրել բոլորից, ում այս տարում հասցրել եմ ինչ-որ կերպ ցավ պատճառել, գիտեք, ես իրականում ավելի լավն եմ, քան ցույց եմ տալիս: Ուզում եմ շնորհակալ լինել բոլորից, ով կա իմ կողքին ու ով չկա. ուրեմն այդպես էր ճիշտ: Շնորհակալ եմ, որ ինձ լքեցին ոմանք, շնորհակալ եմ, որ ինձ միացան ոմանք, շնորհակալ եմ, շնորհակալ եմ: Ես երջանիկ եմ, ես կատարյալ չեմ, իհարկե, բայց միանանակ ճիշտ ուղի եմ ընտրել նպատակներիս հասնելու համար: Սիրում եմ կյանքս ու բոլորի իմ կյանում: Ծնունդս Շնորհավոր

Երազանքներ

Ինչ՞ է նշանակում երազանք: Չգիտեմ, իսկ ո՞վ գիտի: Երբ մենք մի բան գիտենք, այն այլևս հետաքրքիր չէ մեզ համար, իսկ երբ չգիտենք, փորձում ենք հասկանալ, բացահայտել և ուսումնասիրել (խոսքը նորմալ, գիտակից մարդկանց մասին է, իհարկե):

Անցյալ շաբաթ իսպաներենի դասաժամին (բանավոր խոսքի ժամ էր) դասախոսը առաջարկեց խոսել մեր երազանքներից: Դե ի սկզբանե գաղափարը վատը չէր` չնայած ոչ բոլորն էին պատրաստ իրենց ներքին հույզերն ի ցույց դնել և իրենց երազանքները դարձնել ամբողջ խմբի քննարկման նյութ: Սկզբից մեր ավագ դպրոցի աշակերտուհի Աիդային հարցրեց դասախոսը: Ինքն էլ ինչ-որ բաներ բլբլաց, ես չէի լսում. մտածում էի. «Բա, լավ, ես ի՞նչ երազանք ունեմ»: Ու…դա-դա-դա-դամ: Հասան ինձ: «Անի´, հետաքրքիր է` իսկ ինչի՞ մասին ես դու երազում: Վստահ եմ` քո պատասխանը ամենայուրօրինակը կլինի» : Սենյորա Թամարան չսխալվեց: Իմ պատասխանն ամենայուօրինակն էր. «Ես երազանք չունեմ: Չէ, իսկապես, ես ոչնչի մասին էլ չեմ երազում; Այ քեզ բան: Դաժան է խոստովանել, բայց փաստ է: Ես «աներազանք» եմ ապրում»: Լավ էր, դասն ավարտվեց, և իմ խայտառակության րոպեներն էլ հետը:

Բառեր չունեմ նկարագրելու իմ տառապանքը հաջորդ ժամերին: Դուք հիմա սենց կարդում եք իմ կյանքից մի կտոր, իսկ ես դա ապրել եմ, զգացել եմ: Ահավոր էր ինքս ինձ խոստովանելը, որ ես` 20 տարեկան դեռատի մի պարմանուհի (կեցցե´ Վարդուհի Վաղարշակովնան) , երազանք չունեմ: Չունեմ երազանք: Չեմ երազում շուրջերկրյա ճանապարհորդություն կատարել, թռնել Լուսին, ամուսնանալ հարուստ տղայի հետ (վերջինը մի քիչ խաբեցի), ունենալ 2 երեխա (բնականաբար` աղջիկ ու տղա, տղան էլ `2 տարով մեծ), չեմ երազում գնալ Կարիբյան կղզիներում հանգստանալ, չեմ երազում ունենալ ոչ բարդ ու բարձր վարձատրվող աշխատանք, չեմ երազում, չեմ երազում…

Բայց դա իրո՞ք այնքան վատ է, որքան թվում է առաջին պահին:

Մտածեցի այդ մասին մեկ օր, երկու օր, երեք օր, դարդից գնացի եկեղեցի` օգնություն խնդրելու երկնքից, և կատարվեց: Ես հասկացա, որ ես ավելի երջանիկ եմ, քան երազանք ունեցողները: Ես երազանք չունեմ: Հա, իրոք: Ես չեմ երազում կաթնագույն տուարեգի մասին, բայց այդ ո՞վ ասաց, որ չեմ ուզում այն ձեռք բերել, և որ ձեռք չեմ բերի օր (բնականաբար մի պայծառ արևոտ օր):

Ու ինձ համար պարզ դարձավ, որ կա մի նուրբ եզր երազանքի և նպատակի միջև: Իսկ ինձ համար այդ եզրը «շեղվել է ճիշտ տեղից» և իմ նպատակներն են իմ երազանքները:

Ա´յ քեզ բան: Վատ չի բայց:

Ու հաջորդ իսպաներենի  դասին համոզեցի իմ ընկերներին և գրեթե համոզեցի դասախոսիս, որ ես երազանքներ ունեմ ու թվեցի նպատակներս: Հավատացին: Ու ես քննարկեցի այն հարցը, թե արդյոք երազանքն այն է, ինչ ցանկանում ենք ու մի օր (էլ չասեմ, գիտեք` պայծառ արևոտ) իրականանում է, թե երազանքն այն է, ինչ ցանկանում ենք` սրտի խորը կսկիծով գիտակցելով, որ երբեք չենք ունենա: Իսկ հնարավո՞ր է տենց բան: Որ մի բան ուզեմ ու չունենամ: Իմ պարագայում` ոչ: Չէ´, ես ինքնահավան էգոիստ չեմ, հետն էլ ` երես առած: Ես ուղղակի վստահ եմ իմ ցանկությունների և կարողությունների վրա: Ու միշտ ասում եմ սկեպտիկներին.« Եթե մի բան քեզ մոտ չի ստացվում, ուրեմն այդքան էլ չես ուզում այն ստացվի»:

Մի քիչ թեմայից հեռացա… հա…երազանք…мечта… dream…rêve…sueňo…երազանք…ինչքան պաթետիկա ու չափից շատ ռոմանտիկա կա այս բառում…Մարդկանց երազանքներն են ստիպում ապրել: Երազե´ք ու իրականացրե´ք ձեր երազանքները: Դրանք ձերն են, ձեր երազանքներն են, ու ոչ ոք չի կարող խանգարել, որ դուք երջանիկ լինեք ձեր երազանքներով:

Եվ այդպես բավականին խելացի և նպատակասլաց մի մարդ, թող լինի Շմավոնյան Շմավոնը, ապրում է այն "մուրազով", որ մի օր լոտո կջնջի կշահի մեծ գումար, ու կյանքը վերջապես կդառնա "դոլչե վիտա": Իսկ այն, որ մինչ այդ -եթե դա, իհարկե, տեղի ունենա,- նա վատնում է իր կյանքի տանկարժեք ժամանակը "ոչնչաբանության" վրա, իրեն չի անհանգստացնում: Ու նա "խորապես թքած" ունի այն աղջկա վրա, ով իրեն սպասել է բանակից-հլը ու չսպասեր, կդառնար փչացած-խնամել է հիմար առիթներով ծեծկռտուքներից հետո, դիմացել է նրա "անթրաշ" համբՅՈՒրներին, տանեցիների հետ քանի անգամներ կռվել է` Շմավոնի հանդեպ սերն ապացուցելով: Ու Շմավոնը վատնում է իր կյանքը, ու չի հասկանում, որ կորցնում է իր չստացած ուսումը, չկայացած հարսանիքն ու մեղրամիսը-բնականաբար Դիլիջանում, իր չծնված ու կյանքը չկերած բալիկներին և այլն և այլն:Ու ստեղ են ասում "ԵՐՋԱՆԻԿ ԱՊՈՒՇ": Ապրում է իր համար` լոտոյի վրա տաքսի քշելիս վաստակած գումարը վատնելով: Ու ապրում է, ապրում է...եթե դա կարելի է ապրել անվանել, իհարկե: Դուք կարծում եք ''շմավոնները քիչ թիվ են կազմում մեր մեջ"...միամիտ չլինեք հա...ОНИ ПОВСЮДУ!

Բնականաբար կերպարը մի փոքր ընդհանրացրած էր, բայց, ճշմարտության չափաբաժին կա..ու շատ

Եվ, վերջապես, կմեռնեմ, եթե մեր "օջախի աԽՉիկների" մասին չասեմ մի երկու տող: Իմ բնորոշմամբ դրանք  իգական սեռի այն երիտասարդ ներկայացուցիչներն են, ովքեր ծնված օրվանից ունեն մեկ և միմիայն մեկ երազանք-մեծանալ, դպրոցն ավարտել, մեկ էլ տեսար 

"Հայբուսակի'' դիպլոմ առնել ու մամա դառնալ-բնականաբար նախ պապայի հետ պսաԳվելուց հետո: Ու կարևոր չէ, որ առանց համապատասխան կրթության իրենք ուղղակի պատրաստ չեն մամայանալու...չէ, դա կարևոր չէ...ԼԻՇԲԸ "տունը չմնան":

Պայմանականորեն անվանենք իրենց ''պապայի աԽՉիկ Լիլիթիկ":Իրենք հագնում են էժան-ուշադրություն դարձնել, ոչ էժանագին, այլ էժան` բառի էսթեթիկական առումով,- հագուստ ու կոշիկ, կրում են լիիիիքը զիզի-բիզի զռթ ու փռթ, ու ապրում են մի "մուրազով"- շուտափույթ հարսանիք: Որ մաման տնգլադաշ անի, պապան տղայի պապայի հետ կռիվ անի, որ թանկացնի "իրա էժան-ոչ էժանագին- ապրանքը": Ու ինչ......ոչինչ..

Ես իրանց ափսոսում եմ, խղճում, մեկ-մեկ անգամ փորձում ''ճիշտ ուղու վրա դնել", բայց մարգարիտը խոզերի առաջ չեն լցնի-Աստվածաշունչ:

Իրենք էլ են շատ, իրենք դեռ ավելի շատ են, քան "շմավոնները":

Հերիք է` ապրեք` "ակնկալվող հրաշքի" սինդրոմով կաղապարված, երազանքը դուք պիտի իրականացնեք, որ թե "եսիմով", կյանքը կարճ է, ու երբեք չգիտես` երբ 'գեյմովր' կլինես, դադարացրեք "շմավոնել ու լիլիթիկել"...

Հ.Գ. Ո՞վ ասաց` ես երազանք չունեմ: Ունեմ, ուղղակի ես դրանց «նպատակ» բնորոշումն եմ տալիս:

Երջանիկ լինելը "երջանկացնում" է

  Չէ, դեմագոգիա չի սա: Իրոք, երջանկությունը "ծնում է երջանկություն": Դե նենց չի, որ հիվանդասեղանին ֆիզիկապես  ծնում է :-0, բայց տենց մի բան:     Երբ մարդը երջանկանում է մի բանի համար, ինքը ինքնաբերաբար իր ներաշխարհը "դնում է" պոզիտիվ ռեժիմի վրա: Եւ գնաց...սկսվեց դոլչե վիտան.. Մինչև որ մեկը կամ մի բան փչացնի ուտոպիան: Իսկ դա հաճախ է լինում: Կան մարդիկ, ովքեր "Ինչպես ես" հարցին պատասխանում են. "Դեռ հիասքանչ: Դեռ ոչ ոք չի հասցրել փչացնել իմ տրամադրությունը": 

   Բայց արդյոք պետք է իջեցնել սեփական կյանքի երջնկության ցուցանիշը ուրիշի անտաշության կամ անգրագիտության պատճառով: Հավանաբար` ոչ: Եվ առհասարակ, մի պահ մտածեք, թե ինչը կամ ով է ձեզ երջանկացնում: Պատասխանը հետևյալն է. միմայն մենք ինքներս ենք մեզ երջանկացնում ու դժբախտացնում: Անգամ երբ զայրանում ենք այն պատճառով, որ որևէ մեկը չի արդարացրել մեր հույսերը կամ սպսելիքները, մենք ենք մեղավոր, որ չափից շատ ակնկալիքներ ունեինք դիմացինից: 

  Բայց դե, չի կարելի միշտ թերահավատորեն և զգուշավորությամբ վերաբերվել շրջապատի մարդկանց, ուղղակի ճիշտ ընկերներ է պետք ընտրել: Հատկապես, որ հենց ընկերներին և կողակցին մենք կարող ենք ընտրել, իսկ ծնողներն ու հարազատները ընտրովի չեն. պիտի ընդունենք, ինչպիսին կան: Շրջապատի մարդիկ իրոք մեծ դեր ունեն մեր տրամադրության համար: Իսկ հենց տրամադրությունն է, որ մեզ երջանկացնում և/ու/կամ :-Է դժբախտեցնում է:

  Այստեղից հետևություն. երջանիկ լինելու համար պետք է լավ շրջապատ ընտրել: